O obrzękach słów kilka

Obrzęki nie są chorobą samą w sobie – wywołują je różne dolegliwości. Podobnie jak ból, są sygnałem ze strony organizmu, ostrzeżeniem, że dzieje się coś złego. Zamiast lekceważyć ten sygnał należy szybko dowiedzieć się co jest jego przyczyną. 

W zależności od stopnia nasilenia obrzęki dzielimy na:

• obrzęk I stopnia – pojawia się okresowo, głównie w godzinach wieczornych, ulega spontanicznej regresji w ciągu nocy
• obrzęk II stopnia – jest bardziej trwały; aby go zlikwidować należy unieść kończynę
• obrzęk III stopnia – stały obrzęk nie ustępujący po uniesieniu kończyny
• obrzęk IV stopnia – jest trwały i twardy, a zmiany wsteczne skóry są silnie zaznaczone
• obrzęk V stopnia – charakteryzuje się dalekim upośledzeniem funkcji kończyny w wyniku zaników mięśniowych i ograniczenia ruchomości w stawach.

Jeżeli obrzęk nie ustępuje po uniesieniu kończyny należy bezzwłocznie zgłosić się do specjalisty. Nieleczone niepożądane objawy narastają i doprowadzają do coraz większych deficytów zdrowotnych – ograniczenia ruchomości stawów, stwardnienia i zwłóknienia tkanek podskórnych, uszkodzenia splotów nerwowych. Pojawiają się nawracające stany zapalne, zmiany zwyrodnieniowe, a przede wszystkim ból.

W praktyce stosowane są różne rodzaje leczenia przewlekłych obrzęków. Składają się na nie chirurgia, farmakoterapia i – uważana za metodę o najwyższej skuteczności – fizjoterapia.

W leczeniu chirurgicznym obrzęków chłonnych, najczęściej stosuje się dwa typy operacji chirurgicznych: zmniejszające objętość i poprawiające kształt kończyny oraz zabiegi rekonstrukcyjne, mające na celu wytworzenie nowych dróg dla drenażu chłonki. Zabiegi zmniejszające objętość wskazane są jedynie w przypadkach obrzęków chłonnych powodujących skrajne deformacje. Cechuje je duża częstotliwość powikłań, związanych zwłaszcza z długotrwałym gojeniem oraz przeważnie krótkotrwałym korzystnym wynikiem. Zabiegi tego typu wymagają drogiego sprzętu, wysoko kwalifikowanego zespołu mikrochirurgów i w związku z tym mogą być wykonywane tylko w nielicznych, wyspecjalizowanych ośrodkach.

Z leków zaleca się podawanie preparatów zwiększających kurczliwość naczyń i przeciw utleniaczy (antyoksydantów). Podawanie leków moczopędnych w obrzękach chłonnych wydaje się być nadużywane. Obserwowane niekiedy ich skuteczne działanie świadczy raczej o współistnieniu u chorego innego typu obrzęku, zwiększającego przesączanie włośniczkowe, np. zastoinowej niewydolności krążenia.

Najczęściej stosowane w leczeniu obrzęków chłonnych są zabiegi fizjoterapeutyczne, polegające na wykorzystaniu fizjologicznych mechanizmów odpływu chłonki oraz uwzględnieniu patologicznych zmian zachodzących w układzie limfatycznym.

Kompleksowa Terapia Obrzęku Limfatycznego jest rekomendowana przez Międzynarodowe Towarzystwo Limfologiczne (International Society of Lymfhology ISL). Głównymi składowymi terapii są manualny drenaż limfatyczny i kompresoterapia.

Terapia obrzęku limfatycznego składa się z dwóch faz. Pierwszej udrażniającej oraz drugiej optymalizująco-utrwalającej. Podczas trwania pierwszej fazy codziennie wykonuje się manualny drenaż limfatyczny (MDL) i bandażowanie obrzękniętej kończyny. Uzupełnieniem są specjalnie dobrane ćwiczenia wspomagające przepływ chłonki. Należy pamiętać również o higienie i pielęgnacji skóry. W tym okresie dąży się do odprowadzenia nadmiaru wysokobiałkowego płynu z kończyny oraz przyległej ćwiartki. Czas jej trwania uzależniony jest od rozległości oraz stadium obrzęku. Najczęściej trwa od 3 do 6 tygodni. Po zakończeniu pierwszej fazy rozpoczyna się druga, zachowawczo-optymalizująca. W czasie jej trwania wykonuje się manualny drenaż limfatyczny 2-3 razy w tygodniu, terapię ruchową oraz w dzień zaleca się noszenie rękawów uciskowych o odpowiedniej klasie kompresji, a na nocy zakłada się bandaże.

Jednak nie wszystkie obrzęki poddają się opisanemu leczeniu. Często bywa, że pacjent wiele miesięcy bezskutecznie poszukuje skutecznej metody.

Dlatego też, oprócz manualnego drenażu limfatycznego i bandażowania opaskami elastycznymi stosuje się m.in. zabiegi ultradźwiękowe i prądowe oraz mobilizacje obrzękniętych tkanek. Ta ostania metoda opracowana we Francji przez firmę Thuasne wykorzystuje specjalne nakładki zmiękczające Mobiderm®. Powodują one zwiększenie ruchliwości tkanek podskórnych poprzez tworzenie różnicy ciśnienia pomiędzy strefą przyłożenia a strefą okalającą. Założenie specjalnego opatrunku z wykorzystaniem tych materiałów przynosi bardzo dobre efekty terapeutyczne w bardzo krótkim czasie. Ultradźwięki powodują przyśpieszenia przepływu limfy w naczyniach limfatycznych, zwiększenie procesów wchłaniania poprzez działanie mechaniczne zwane „mikromasażem” oraz usprawnienie oddychania tkankowego i przemiany materii. Natomiast ręczny drenaż limfatyczny ułatwia przepływ chłonki za pomocą specjalistycznych technik drenażu. Nie wolno też zapominać o końcowym zaopatrzeniu w formie pończoch, skarpet, rękawów czy innych „ubrań” kompresyjnych. 

Dzięki kompleksowemu podejściu, w procesie leczenia za pomocą w/w metod uzyskujemy:

• bardzo szybkie zmniejszanie się obrzęków
• wzrost ruchomości obrzękniętych lub stwardniałych tkanek (efekty widoczne już po 4-5 dniach terapii)
• wzrost plastyczności blizn
• wzrost ruchomości obrzękniętych stawów
• zmniejszenie bólu obrzękniętych tkanek.